Op safari!

Warmte, weerlicht, water en wind. 

Bovenstaande termen waren de ingrediënten voor de eerste twee weken van de juni-maand. Er waren een paar avonden met pittige onweersbuien, er was een dag met heel veel wind  en de regenmeter moest een keer geleegd worden, omdat er absoluut niet meer bij kon. Dan zit je al boven de 35 mm. neerslag totaal in twee dagen. Zo nu en dan was er wel eens een bui of een buitje, de temperaturen waren ook nog niet je van het, maar niet zeuren, de zomer is ongeveer begonnen!

Op safari in eigen land! 

Wat een mooie kreet! Op safari in eigen land, sterker nog, in eigen provincie en nog een beetje sterker, niet eens zo erg ver uit de buurt. Ik kreeg een uitnodiging om mee te mogen naar een weidevogelgebied, waar een aantal agrariërs gezamenlijk hun uiterste best zijn gaan doen om voor veel weidevogelsoorten een uitgelezen gebied te creëren. Een biotoop, zoals het eigenlijk overal in onze provincie zou moeten zijn. Wat is er dan zo bijzonder aan?  De grondwaterstand is verhoogd en de bodem is hier en daar veranderd in het zogenaamd “plas-dras”en er geldt op bepaalde percelen een gefaseerd maai-beleid. Dat laatste betekent dat er op verschillende tijdstippen pas gemaaid mag worden. Soms vanaf 1 juni en soms pas uiterlijk na 15 juni. Bovendien wordt er hier en daar alléén maar met “ruige stalmest” (uit o.m. paardenboxen) bemest.Wie zijn er daar dan bij gebaat?

Wie? 

Hoofdzakelijk de grutto, waarvan er in het gebied wat we hebben mogen doorkruisen, zeker zo’n 25 paar zouden moeten zitten. Maar helemaal eerlijk is het niet als je het zo benoemd, want er zijn zeker meer weidevogels die profiteren van het op deze manier in stand houden van een ideaal broed/foerageergebied. Maar de grutto’s houden er nu eenmaal van hun eieren in wat hogere vegetatie te leggen en hun jongen een veilig heenkomen te geven. Hoe hebben we nu deze “safari” gedaan?

Hoe? 

Nou, net zoals in Afrika, gemotoriseerd. In een oude, voor de openbare weg afgekeurde, soortgelijke bestelbus. Niet identiek als op de foto, maar het lijkt er wel wat op. Het voertuig is van binnen van een paar, in de lengte geplaatste banken voorzien, er stonden een paar strobalen in en uit een paar raampjes was het glas verwijderd. Dat laatste was weer om de rondvliegende weidevogels optimaal te kunnen horen. De weidevogel-toer, dwars door de landerijen, met telkens weer een andere kijk op de omgeving, duurde wel zeker ruim een dik uur. Mede veroorzaakt door een forse koffiepauze met een bijzonder uitzicht! Maar daarover zo meer!

Kuikens gezien? 

Heb je nu ook grutto’s kunnen zien en belangrijker nog, heb je ook hun kroost, hun kuikens gezien?  Grutto’s wel, maar dan slechts vliegend en hun nageslacht niet. Maar dat is ook bijkans haast onmogelijk in een grasgewas dat de hoogte heeft van meer dan twee “kontjes”. Dat is nu juist de truc! Biedt de weidevogels een territorium, waar ze rustig en ongestoord hun jongen groot kunnen krijgen. Percelen, grenzend aan dit stuk met hoog gras, worden gedurende een tweetal dagen door het melkvee begraasd, die daarna naar een ander terrein gaan. Wat later komen ze nog eens een paar dagen terug. Op die , intussen dan half kale, half hoge, kruidenrijke grasmat, is het voor de kuikens een heel geschikt terrein om insekten te verschalken. Bovendien liggen er intussen ook nog de nodige achtergelaten koeienvlaaien, die insekten aantrekken. Dat is al met al dan ook weer ideaal kuiken-opfokvoer!

Wat vliegt daar dan? 

Naast de grutto’s waren er de kieviten en de tureluurs te zien en allemaal vliegend, want zoals gezegd, het kruidenrijke gras was hoog. Er kwam ook een stel lepelaars voorbij en een kluut en in de verte zaten veel bergeenden op een stuk nog kaal bouwland. We hebben heel wat afgereden in de oude “safari”-bestelbus, waarin, inclusief de chauffeur 12 enthousiaste deelnemers pasten.

En toen was er een koffie pauze. De buschauffeur maakte een omtrekkende beweging en draaide het voertuig op een dusdanige wijze dat we vanuit de achterzijde uitzicht had naar een ondiepe waterplas. De achterklep ging open en we konden allemaal zien wat zich daar afspeelde. Moet er even bijvertellen, dat deze “safari’s” niet elke dag plaats vinden, maar wel met zekere regelmaat, het liefst tegen de avond en door die regelmaat zijn de vogels intussen de witte bus al aardig gewend.  Bovendien komt er tijdens de gehele rondrit niemand uit de bus (net als tijdens een echte safari in Afrika!) Op redelijk ruime afstand van “het poeltje” hadden we een machtig uitzicht!

Prachtig uitzicht! 

Wat u op de foto ziet is een stuk drassig land, een waterpartij met slechts enkele centimeter water, dat wel op niveau wordt gehouden d.m.van een pomp op zonnepanelen. De pomp staat bij de boerderij en de lengte van de transportleiding bedraagt zo maar een paar honderd meter. Deze waterplas is nog wat groter dan op de foto te zien, er is nog een stuk naar voren en naar rechts. Bij de pijl is een kluut te zien. Die pijl heb ik er bij gezet, omdat we toch nog wel op een flinke afstand stonden geparkeerd! Links een grutto en een tureluur, die er ook stonden er ook te foerageren, maar een kieviet werd telkens verjaagd. Dat had uiteindelijk een duidelijke reden!

Toen het na een heel korte tijd weer rustig werd, want het “safarivoertuig”wekt toch wel enige beroering, zagen we plotseling in de avondzon 4 wit/zwarte kleine balletjes verschijnen, ik heb ook daar maar pijltjes bijgezet. De rust was weergekeerd en de kluut riep haar jongen, die gelijk weer begonnen met het zoeken naar op het water bewegende insekten. Helemaal links in de hoek is nog de kieviet te zien, maar die mocht absoluut niet dichterbij komen. (is waarschijnlijk door zijn zwart/witte verschijning een mogelijke indringer).

Als je dan met dit uitzicht, met een busje vol mensen en een bak koffie in de hand, de hele situatie nog eens doorneemt, komt natuurlijk ook nog een andere kant van dit ideale biotoop om de hoek kijken. Alles wat er op touw wordt gezet, om het voor de weidevogels in het algemeen en de grutto’s in het bijzonder tot een heel speciaal biotoop te maken ligt uiteindelijk heel gevoelig. Alles kan in één nacht teniet worden gedaan door predatie van een vos, verwilderde kat, ratten of door marterachtigen.

Predatie op de loer! 

Overal, nou overal, maar op heel veel plaatsen staan vangkooien, die regelmatig hun dienst hebben bewezen. Zo werd er vorig jaar nog een niet zo’n oude, zeg maar jonge vos, gevangen. Predatie door zoogdieren is met vangkooien te beperken. Vliegende predatie is veel moeilijker tegen te gaan. Gelukkig zijn de jagers daar heel aktief, maar je kunt niet overal tegelijk zijn en sommige predatoren met vleugels zijn nog immer beschermd.

De zwarte kraai, een beducht eierenrover, neemt ook beslist wel een weidevogelkuiken mee, als het zo uitkomt. Is niet beschermd, maar daarentegen behoorlijk slim. Laat zich niet zo maar verschalken; heeft ogen op elke veer! Weidevogels hebben dat niet, maar hebben, als ze met velen zijn, ook veel ogen en zien een vliegende kraai dan ook al van heel ver aankomen.

Alle ogen zijn dan gericht op de indringer in hun luchtruim en heel veel vogels gaan dan omhoog en tot de aanval over. Een overvliegende zwarte kraai kan in zo’n geval twee dingen doen: omdraaien en met gezwinde spoed vertrekken en een andere route kiezen of: een paar tandjes bij zetten en met eenzelfde gezwinde spoed of nog sneller het luchtruim boven het weidevogelbiotoop spoorslags verlaten. Een overvliegende kraai krijgt het echt moeilijk als veel  grutto’s in de aanval gaan en bij een geschat aantal van 25 paar gaan er zo maar 40 als een raket naar boven.

Een andere vogel, zoals buizerd of kiekendief, die vaker wat hoger vliegt, wordt wel angstvallig in de gaten gehouden, maar wordt pas bedreigd wanneer ze op gevaarlijke hoogte komen. Verder dan de plek van het plas/dras “poeltje”, waar de “safaribus” bij stond geparkeerd, was er langs een ander perceel een slootkant afgegraven en wel dusdanig dat er een lang en heel flauw hellend talud was ontstaan. Ook hier stond aan de bovenkant slechts een paar centimeter water. Langs de originele en oorspronkelijke slootkant waren een paar stukken oever blijven staan. Dat leken nu een paar eilandjes. Het waterniveau werd op peil gehouden d.m.v. een dam met overloop en bij te weinig water was er een pomp op zonnepanelen.

Moraal? 

Is er nog een moraal aan dit verhaal? Valt er nog wat te leren?

De grutto is immers de koning van de weilanden?

Jazeker, het was een voorrecht om door een zo dichtbevolkt ideaal weidevogelgebied te worden rondgeleid. Wat zou het bovendien mooi zijn, als zo’n gebied als maar meer wordt uitgebreid en er een steeds groter wordend areaal aan heel geschikte broedgebieden voor de weidevogels bij zou kunnen komen. Hier zou iedereen zich voor in moeten zetten, want het gaat zeker niet goed met de grutto, hoewel broedseizoen 2019 er misschien wel wat uitspringt!  Als natuurherstel en biodiversiteit nu eens een plaats in de bedrijfsvoering zouden kunnen krijgen, wat zou dat geweldig zijn. Bovendien op termijn niet de agrariër belonen voor de aantallen weidevogels en/of grutto’s, maar belonen voor de inspanningen die zijn gedaan! Wat was het mooi om de roepende grutto in de vlucht te horen en te zien, want dat is bij ons thuis in het vroege voorjaar al zeker meer dan 30 jaar niet meer het geval!

En dan nog even dit: 

Niet alleen weidevogels profiteren van een verhoogd waterpeil:

Namens het bestuur, Sytse Buursma, regioredakteur.

De volgende bijdrage is rond 30 juni.